- Αντονέλο ντα Μεσίνα
- (Antonello da Messina, περ. 1430 – 1479). Ιταλός ζωγράφος. Στα νεανικά του έργα είναι έκδηλη η επίδραση της φλαμανδικής ζωγραφικής, γεγονός που είναι φυσικό άλλωστε αφού η τέχνη αυτή ήταν ευρύτατα διαδεδομένη στη Γαλλία και στην Ισπανία, με την οποία η νότια Ιταλία διατηρούσε τότε στενές πολιτιστικές επαφές. Ο Α. σπούδασε πιθανότατα στη Νάπολη, κοντά στον ζωγράφο Κολαντόνιο, και είδε στις βασιλικές συλλογές της Νάπολης σημαντικά έργα της φλαμανδικής ζωγραφικής.
Οι πηγές αναφέρουν ότι o Α., αν και είχε πάντοτε το επίσημο εργαστήριό του στη γενέτειρά του Μεσσήνη της Σικέλιας, απουσίαζε συχνά από αυτή. Κατά τον Βαζάρι, εργάστηκε και στη Ρώμη, αλλά μεγάλη σημασία για την ανάπτυξη της βενετσιάνικης ζωγραφικής είχε η παραμονή του, κατά το 1475-76, στην πόλη της λιμνοθάλασσας, όπου ζωγράφισε πίνακες βωμών με έντονα χρώματα και θερμή λάμψη, καθώς και αξιόλογες προσωπογραφίες.
Στο έργο του συγκλίνουν και αφομοιώνονται απόλυτα τα δύο κύρια καλλιτεχνικά ρεύματα του 15ου αι.: το φλαμανδικό, που επιδιώκει την επιμελημένη, σχεδόν μικροσκοπική απόδοση των φυσικών στοιχείων και ιδιαίτερα των τοπικών χρωμάτων της ύλης (υφάσματα, χρυσοποίκιλτα, μεταξωτά κλπ.), και το αναγεννησιακό, που αναζητά την ηρωική έκφραση, τον πλαστικό όγκο, τη γεωμετρική σχηματοποίηση των μορφών.
Η καλλιτεχνική πορεία του Α. τείνει σε μια αναπαραστατική μεγαλοπρέπεια, που συνεχώς αυξάνεται, που προχωρά από τη Σταύρωση του Σιμπίου (Ρουμανία) έως τις Σταυρώσεις του Λονδίνου και της Αμβέρσας, στις οποίες το σώμα των εικονιζομένων, και ιδιαίτερα του Χριστού, γίνεται όλο και περισσότερο ογκομετρικό και προβάλλεται πάνω από γοητευτικά τοπία που είναι εμπνευσμένα από τα πραγματικά. Η ίδια πρόθεση φανερώνεται επίσης από τον Άγιο Ιερώνυμο της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου έως τον Επιτάφιο Θρήνο του μουσείου Κορέρ της Βενετίας και το πολύπτυχο για την εκκλησία του Αγίου Κασσιανού που βρίσκεται σήμερα στη Βιέννη. To αποκορύφωμα όμως των αναζητήσεων αυτών είναι o γιγαντιαίος Άγιος Σεβαστιανός της Δρέσδης (1476), σε μέγεθος ελάχιστα μικρότερο από το φυσικό. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προσωπογραφίες του Α. για την έντονη δραματικότητά τους και τη λεπτομερειακή απόδοση της φυσιογνωμίας, τη βαθιά μελέτη του χαρακτήρα (ιδιαίτερα έκδηλες στην αντρική προσωπογραφία του ιδρύματος Μαντραλίσκα στην Τσεφαλού) και την επιδίωξη μιας ηθικής εξιδανίκευσης του ανθρώπου, που εκφράζονται με την αναγωγή του προσώπου, των χεριών και των ενδυμάτων σε σχήματα σχεδόν γεωμετρικά καθώς και με τη χρήση έντονου και αφηρημένου φωτισμού (προσωπογραφίες, πάντοτε αντρικές, στην Παβία, το Βερολίνο, το Παρίσι, το Τορίνο, τη Φιλαδέλφεια, το Λονδίνο κ.α.).
«Ο Ευαγγελισμός», ένας εξαίρετος πίνακας του ζωγράφου Αντονέλο ντα Μεσίνα (Εθνικό Μουσείο, Παλέρμο Σικελίας).
Dictionary of Greek. 2013.